İran nükleer silah sahibi olmaya ne kadar yakın, diplomasi kazanır mı?

İran: Arak Nükleer Tesisi
İran: Arak Nükleer Tesisi © Reuters
By Mustafa Bag
Haberi paylaşınYorumlar
Haberi paylaşınClose Button

İran ile Batılı güçler arasında 2015'te imzalanan nükleer anlaşmadan ABD'nin çekilmesiyle Tahran tekrar uranyum zenginleştirmeye odaklandı.

REKLAM

İran ile Batılı güçler arasında 2015'te imzalanan nükleer anlaşmadan ABD'nin çekilmesiyle Tahran tekrar uranyum zenginleştirmeye odaklandı. Batılı uzmanlar, Tahran yönetimi nükleer silaha sahip olmadan diplomasiye şans tanınması gerektiğinin altını çiziyor. Ancak İran'ın ne kadar sürede bu silahı üreteceği ise Batılı ülkelerde endişeye neden oluyor. 

İran, Batılı güçlerle 2015'te imzalanan nükleer anlaşmadaki taleplerinin karşılık bulmaması nedeniyle söz konusu anlaşmada belirlenen sınırın ötesinde uranyum zenginleştirmeye başlandığını duyurdu.

Dışişleri Bakan Yardımcısı Abbas Arakçi de, nükleer anlaşmada ülkesinin beklentilerinin yerine getirilmediği gerekçesiyle mutabakat çerçevesindeki taahhütlerinden bazılarına riayet etmemekle ilgili 60 günü içeren "İkinci Adım" uygulamalarını devreye soktuklarını açıkladı.

Tahran'ın kararının ardından Batılı ülkelerden peş peşe endişe duyulduğu yönünde açıklamalar geldi. Hala diplomasiye şans tanınmasını isteyen Avrupa ülkeleri, İran'dan geri adım atmasını istedi.

Brüksel'de düzenlediği basın toplantısında konuşan AB Komisyonu Sözcüsü Maja Kocijancic, İran'n 2015'te imzalanan Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) çerçevesinde uranyum zenginleştirme faaliyetini yüzde 3,67'e kadar çıkarabileceğini anımsatarak, Tahran yönetiminin bu limitin üstüne çıkacağı yönünde açıklamalarının ciddi endişeye yol açtığını ifade etti. Kocijancic, "Son derece endişeliyiz. İran'a, anlaşma yükümlülükleri çerçevesinde tüm nükleer faaliyetlerini durdurma, geri çevirme ve kararını yeniden gözden geçirme çağrısında bulunuyoruz." dedi.

İran Dışişleri Bakanı Cevat Zarif, ülkesinin anlaşma çerçevesindeki zenginleştirilmiş uranyum stokunun 300 kilogram limitini aştığını duyurdu.

İran'ın Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) nezdindeki yetkilisi Behruz Kemalvendi de, pazartesi günü yaptığı açıklamada, uranyum saflık seviyesinin yüzde 3,67'yi aştığını ve yüzde 4,5 seviyesine çıkarılmaya başlandığını kaydetti.

İran nükleer silah yapmaya ne kadar yakın?

Peki Tahran'ın duyurduğu ilave adımlar ne derece etkili ve İran nükleer silah üretme kabiliyetine ne kadar yakın?

İranlı yetkililer, daha önce defalarca Tahran'ın nükleer silah sahibi olma niyetinin bulunmadığı yönünde açıklamalar yaptı. Dini lider Ayetullah Ali Hamaney de sık sık nükleer silah yapmanın ve kullanmanın İslam'a göre haram olduğu yönünde fetvalar verdi.

İran Dışişleri Bakanı Muhammed Zarif, başkent Tahran'da düzenlenen kimyasal silah karşıtı bir konferansta yaptığı konuşmada, ABD yönetiminin iddialarının aksine ülkesinin nükleer silah peşinde olmadığını yineledi.

Hamaney'in 2003'te nükleer silah programını yasakladığına atıfta bulunan Zarif, "Dini ve stratejik görüşümüz gereği hiçbir zaman nükleer silah peşinde olmayacağız. Kitle imha silahları kabusu, bölge ve dünyadan silinmelidir" ifadelerini kullandı.

"İran, nükleer silah üretmeye hala uzak "

Ancak İran'ın her ne kadar ABD'nin 2018'de çekildiği KOEP kapsamındaki taahhütlerinin ötesine geçmeye devam etse de bir nükleer silah sahibi olmaktan hala uzak olduğu belirtiliyor.

Uzmanlar, Tahran'ın limiti aşmasının aylar ya da bir yıldan az fazla bir süre alabileceğini ve Birleşmiş Milletler müfettişlerinin de her aşamada anlaşmanın ihlalini tespit edebileceklerini belirtiyor.

Uranyum nasıl zenginleştiriliyor?

Nükleer enerji ya da nükleer silahlar için çok özel ve doğada çok az (yüzde 1'in altında) bulunan bir element olan uranyum-235 izotopu kullanılıyor.

Bilim insanlarına göre, doğada bulunan uranyum elementinin neredeyse yüzde 99'u U-238.

U-235'in, U-238'e göre çok daha hafif olduğu ve hareket kabiliyetinin hızlı olduğu biliniyor.

Ancak bu izotopu elde etmek için hayli uzun bir sürece ihtiyaç duyuluyor.

Ayrıca U-238’de nötron sayısı ile kütle numarasının çift, U-235'te ise hem nötron sayısının hem de kütle numarasının tek olduğu biliniyor.

REKLAM

Günümüzde elementin içerisindeki izotopun oranını artırmak için santrallerdeki santrifüjlerden faydalanılıyor.

En sık kullanılan yöntem ise difüzyon.

Gaza dönüştürülen ve sentrifüj silindirine yerleştirilen uranyum, yoğunlaştırılmaya alınıyor. Bu aşamada kütlesi ağır olan U-238, silindirin dışında kalırken U-235 merkezde toplanıyor.

İşlemin ardından rafine edilmiş az miktarda uranyum 235 elde ediliyor. Ancak konsantrasyonu arttırmaya devam etmek için işlemin tekrar tekrar yapılması gerekiyor.

Yüzde 4,5 seviyesi dünya güçlerini neden endişelendiriyor?

Nükleer silahın elde edilebilmesi için yüzde 80 saflık oranı gerekirken İran'ın halihazırda sadece yüzde 4,5 seviyesine çıkmış olması büyük güçleri neden endişelendiriyor?

REKLAM

Rakamlarda yüzde 4.5 ile yüzde 80 arasında büyük bir fark olmasına rağmen, zenginleştirme sürecinin incelikleri hesaba katıldığında aslında bunun düşünüldüğü kadar büyük olmadığı belirtiliyor.

Zira bilim insanlarına göre, uranyum zenginleştirmenin en zor kısmı yüzde 0 ile yüzde 20 arasındaki mesafe.

Yüzde 20 seviyesine ulaşıldığında zenginleşmenin oldukça hızlı bir şekilde yüzde 90'a kadar yükseldiği kaydediliyor.

Yüzde 20 saflık seviyesine ulaşıldığında, her bir uranyum 235'e karşın sadece dört uranyum 238 atomu kalıyor.

Bunun anlamı, istenmeyen dört U-238'in ayrıştırılması çok daha kolay hale geliyor ve U-235'in yoğunluk seviyesi bir anda yüzde 90'ı buluyor.

REKLAM

İsrail, AB'den İran için hemen yaptırım istedi; Paris, Tahran'a bir hafta süre verilmesinden yana

Macron, nükleer anlaşmanın zayıflatılmasının Tahran için sonuçlar doğuracağı uyarısında bulundu

Ruhani: Pazar gününden itibaren uranyum zenginleştirmede sınır kalkıyor

Ek kaynaklar • NBC Euronews

Haberi paylaşınYorumlar

Bu haberler de ilginizi çekebilir

ABD'de nükleer enerji şirketleri Beyaz Saray'da: 'İthal Rus uranyumuna yaptırım uygulanmasın'

ABD ve İran'dan nükleer anlaşmaya geri dönüş sinyalleri

İran'ın uzaya fırlattığı araştırma uydusu yörüngeye yerleşti