İran cumhurbaşkanlığı seçimi için sandığa gidiyor: Adaylar ve muhtemel senaryolar

REKLAM

İran'da halk, 13'üncü cumhurbaşkanını seçmek için yarın (18 Haziran 2021) sandığa gidecek. Uzmanlar cumhurbaşkanı yardımcısı, eski cumhurbaşkanı ve eski meclis başkanı gibi isimlerin adaylığının veto edilmesiyle önü açılan Yargı Erki Başkanı İbrahim Reisi'nin ülkenin yeni cumhurbaşkanı olacağını dile getiriyor.

Ülkede seçimlerde aday olmak isteyenlerin rejime bağlılığı ile siyasi, ahlaki ve dini sabıkalarını inceleyen Anayasayı Koruyucular Konseyinin birçoğu reformist ve ılımlı muhafazakar isimlerin adaylığını veto etmesinin de etkisiyle anketlerde ülke tarihinin en düşük katılımlı seçimleri olacağı öngörülen cumhurbaşkanlığı seçimlerinde, Yargı Erki Başkanı Reisi ile eski Merkez Bankası Başkanı Abdunnasır Himmeti yarışacak.

Bir sürpriz olmaması halinde seçimi kazanmasına kesin gözüyle bakılan, dini Lider Ayetullah Ali Hamaney'e yakınlığıyla bilinen ve siyasi mahkumların idam edilmesine onay vermekle suçlanan Reisi, Amerika Birleşik Devletleri'nin yaptırım listesinde bulunuyor.

ABD Başkanı Joe Biden'ın küresel çapta insan hakları ihlallerini ön planda tutması nedeniyle Reisi'nin hareket kabiliyetinin oldukça kısıtlanacağı belirtiliyor.

Keza İran'ın da yeni dönemde daha içine kapanık daha izole bir siyaset izleyebileceği yorumları yapılıyor.

İsrail'in Herzliya kentindeki araştırma merkezi 'Interdisciplinary Center Herzliya'dan İran uzmanı Meir Javedanfar, "Reisi'nin seçilmesi, ABD'nin İran'a yönelik insan hakları alanındaki yaptırımlarını haklı çıkaracak ve meşrulaştıracak." değerlendirmesinde bulundu.

Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Dr. Öğretim Üyesi İsmail Sarı da, "Reisi'nin yakın çevresine baktığımız zaman İslam Devrimi İstikrar Cephesi veya Mukavemet Cephesi olarak bilinen İran'ın en radikal hizbinden oluştuğunu görüyoruz. Batı ile diyaloğa karşı olan bu grubun manevi liderinin 2021 yılının başında vefat eden Ayetullah Misbah Yezdi olduğu da düşünülecek olursa, Reisi’nin zihin dünyasını anlamak ve içeride ve dışarıda nasıl bir politika izleyeceğini öngörmek çok da zor değil." ifadelerini kullandı.

Anketlerde öngörüldüğü gibi seçimlere katılımın düşük olması durumunda Reisi'nin ne kadar oy aldığına bakılmaksızın meşruiyet kriziyle karşılaşacağını dile getiren Sarı, şöyle devam ediyor:

"Bu durumda Reisi’nin daha ılımlı politikalar takip etmesi de ihtimal dışı değil. Ayrıca pragmatist yaklaşımları ile bilinen Devrim Rehberi Ayetullah Ali Hamaney’in, Reisi’nin ülke içindeki pozisyonunu güçlendirmek ve ona dış politika başarıları kazandırmak için ABD ile yürütülen nükleer müzakerelerde daha uzlaşmacı olması da muhtemeldir."

Sarı, İran lideri Hamaney'in halefi olacağı öngörülen Reisi'nin, sistem içindeki güç dengelerini gözeterek muhafazakar kanadın tüm desteğini almak için şahin politikalara yönelebileceğini savunuyor.

Hamaney: Sandığa gidin oy kullanın

Dini lider Hamaney, çarşamba günü yaptığı açıklamada, 'ABD ve İngiltere gibi dış güçlerin kontrolünde olan basının aktardığına aldanmaksızın' halkı sandığa gitmeye çağırmıştı.

Ancak Reuters'a göre, rekor sayıda insanın, kötüleşen ekonomik zorluklara duyulan öfke ve katı kurallarla dayalı yönetimden kaynaklanan hayal kırıklığı nedeniyle seçimi boykot etmesi bekleniyor.

Halkın seçimi boykot etmesinin bir başka sebebi olarak da Anayasayı Koruyucular Konseyinin reformist ve ılımlı isimlerin adaylığını veto etmesi gösteriliyor.

İranlı politika analistleri, yoğun bir genç nüfusa sahip ülkede seçmenin, siyasi kısıtlamaların gölgesinde, sandıkta karşılarına çok az seçenek sunulmasının (farklı) 'bir amaca hizmet ettiği' görüşünde olduğunu belirtiyor.

Reisi, 2017 seçimlerinde mevcut Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ile girdiği yarışı kaybetmişti.

1979'da gerçekleştirilen 'İran İslam Devrimi'nden bu yana öldürülen önde gelen politikacı ve muhaliflerin yakınlarının da aralarında bulunduğu yüzlerce entelektüel, yarınki seçimi boykot çağrısında bulundu.

İnsan hakları alanında faaliyet gösteren gruplara göre, İbrahim Reisi, 1989'da rejim karşıtı binlerce siyasi mahkumun idam edilmesinde aktif rol oynadı. Uluslararası Af Örgütü'ne (Amnesty International) göre, 1989'da idam edilen siyasi mahkum sayısı 5 bindi. Ancak örgüt, 2018'de yaptığı açıklamada, 1989'da idam edilen kişi sayısının çok daha yüksek olabileceğini bildirdi.

İran'ın Meşhed kentinde muhafazakar bir ailede 1960 yılında dünyaya gelen 60 yaşındaki Reisi, 1979 İslam Devrimi'nde aktif rol üstlendi.