Aynı zamanda Beryl Kasırgası'ndan sonra bu yıl dünyanın en güçlü ikinci tropikal siklonu.
REKLAMAsya'nın bu yıl gördüğü en güçlü fırtına olan Yagi Tayfunu geçen hafta Vietnam'ın kuzeyinde karaya çıkarak en az 155 kişinin hayatını kaybetmesine ve yüzlerce kişinin yaralanmasına neden oldu.
Hint-Pasifik Tropikal Siklon Uyarı Merkezi'ne göre, rüzgar hızı saatte 200 kilometreyi aşarak, büyük hasara yol açtı. Şimdi tropik fırtınaya indirilmiş olsa da yetkililer batıya doğru ilerledikçe hala yıkım getirebileceği konusunda uyarıyor.
Süper Tayfun Yagi, Vietnam'ı vurmadan önce Çin'in popüler bir turizm merkezi olan Hainan Adası'na yıkım getirdi ve Filipinler'de de hasar bıraktı.
Yagi ve yol açtığı sel ve toprak kaymaları sonucu Filipinler'de en az 20, Çin'in güneyinde ise dört kişinin öldüğü düşünülüyor. Yıkılan köprüler, toprak kaymaları ve sel baskınları nedeniyle onlarca kişi ise hâlâ kayıp. Bölge genelinde milyonlarca kişi elektriksiz kaldı ve birçoğu evlerini terk etmek zorunda kaldı.
En yüksek rüzgar hızı saatte en az 203 kilometre olan Yagi, Beryl Kasırgası'ndan sonra bu yıl dünyada meydana gelen en güçlü ikinci tropikal siklon.
Son yıllarda Doğu ve Güneydoğu Asya'yı vuran fırtınaların giderek güçlendiği görülüyor. Bilim insanları daha sıcak okyanusların bu fırtınaların yıkıcı gücünü arttırıyor olabileceği konusunda uyarıyor.
Kasırgalar, tayfunlar ve siklonlar nasıl oluşur?
Bir süper tayfun, kategori 5 kasırgaya eşdeğerdir ki bu da ölçekteki en güçlü nokta.
Dünyanın farklı yerlerinde farklı şekillerde adlandırılsalar da, tüm tropikal siklonlar çok yüksek rüzgar hızlarına, şiddetli yağışlara sahip ve deniz seviyesinin geçici olarak yükselmesine neden olan fırtınalara yol açıyor.
Kasırgalar, tayfunlar ve siklonlar, yakıt olarak sıcak, nemli havayı kullanan dev dönen motorlar gibi. Ekvatora yakın tropikal sularda, bu hava okyanus yüzeyinden yukarı ve uzağa yükseldiğinde başlıyor. Yüzeye yakın havanın azalması bir alçak basınç alanına neden oluyor ve çevredeki hava bunun yerini almak için girdap oluşturuyor.
Sıcak, nemli hava yükseldikçe soğuyarak bulutları oluşturuyor ve tüm sistem dönmeye başlıyor. Merkezde bir göz oluşana kadar daha hızlı ve daha hızlı dönüyor. Yukarıdan gelen yüksek basınçlı hava daha sonra fırtınanın bu sakin merkezine doğru akıyor.
Bu güçlü fırtınalardan birinin dönmeye başlaması için yeterli enerjiyi sağlamak üzere deniz yüzeyi sıcaklıklarının genellikle en az 27 santigrat derece olması gerekiyor. Ekvatorun kuzeyinde saat yönünün tersine, güneyinde ise saat yönünde dönüyorlar.
Tropikal siklonlar genellikle karaya vurduklarında zayıflamaya başlıyor çünkü artık onları besleyecek sıcak okyanus sularından gelen enerjiye sahip olmuyorlar. Ancak bu durum, yok olmadan önce muazzam miktarda hasara yol açmalarını engellemiyor.
İklim değişikliği mi körüklüyor?
Bir fırtınanın oluşup oluşmadığını, nasıl geliştiğini, gücünü, süresini ve genel özelliklerini belirleyen pek çok faktör var. Bu da iklim değişikliğinin tek bir fırtınadaki rolünü belirlemeyi zorlaştırıyor. Ancak bilim insanları genel olarak tayfunların, kasırgaların ve siklonların iklim değişikliği nedeniyle daha güçlü hale geldiğini belirtiyor. Bunun nedeni, daha sıcak okyanus sularının fırtınaların daha fazla enerji toplamasına izin vererek daha yüksek rüzgar hızlarına yol açması.
Örneğin; 2024 Atlantik fırtınaları için yapılan tahminler, rekor deniz yüzeyi sıcaklıkları nedeniyle "son derece aktif" bir sezon öngörüyor. Araştırmacılar, büyük bir kasırganın Amerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) karaya çıkma olasılığının "uzun vadeli ortalamanın üzerinde" olduğunu tahmin ediyor.
Daha sıcak bir atmosfer daha fazla nem tutabiliyor, bu da daha yoğun yağış anlamına geliyor. Bir tahmine göre, 2017 yılında ABD'yi vuran Harvey Kasırgası'nın yol açtığı aşırı yağışlar, iklim değişikliği nedeniyle yaklaşık üç kat daha olası hale geldi.
REKLAMİklim değişikliği nedeniyle bu güçlü fırtınaların karada daha uzun süre kaldığına ve belirli yerlerde daha yoğun yağışlara yol açtığına dair kanıtlar da var.
Yükselen deniz seviyeleri de bu tropikal siklonların şiddetinde rol oynuyor olabiliyor. Fırtına dalgaları kıyı topluluklarını harap edebiliyor ve zaten yüksek olan deniz seviyeleri bu taşkınları daha da kötüleştiriyor.
Uluslararası Bitki Koruma Birliği'ne (International Plant Protection Convention-IPCC) göre, dünya genelindeki tropikal siklonların sayısında bir artış beklenmiyor ancak dünya ısındıkça daha fazlası en yüksek yoğunluk seviyelerine ulaşabiliyor.
Bu yılın temmuz ayında yayınlanan bir çalışma da Güneydoğu Asya'daki tropikal siklonların artık kıyı şeridine daha yakın oluştuğunu, daha hızlı yoğunlaştığını ve karada daha uzun süre kaldığını ortaya koydu.
REKLAM