Yerel kadınlar, is ve duman yayan lambaları güneş enerjisiyle değiştirerek evleri aydınlatmaya ve yerel toplulukları korumaya katkı sağlıyor.
Karanlık bastığında duman da gelirdi.
Hamna Silima Nyange, Tanzanya'nın yarı özerk Zanzibar takımadalarındaki 2 milyonluk nüfusun yarısı gibi, evinin elektrik şebekesine bağlantısı yoktu. Güneş battıktan sonra, sekiz çocuğunun ders çalışması için tek ışık kaynağı olan isli yağ lambalarını kullanıyordu.
“Işık çok zayıftı,” dedi Nyange. “Lambanın dumanı gözlerimi acıtıyordu.”
Sonra bir gün, komşusu Tatu Omary Hamad, Hint Okyanusu kıyısının güçlü güneş ışığından yararlanarak evini aydınlatan güneş panelleri ve ampuller kurdu.
“Bugün yeterince ışığımız var,” dedi Nyange.
Kadınlara güneş enerjisi teknisyenliği eğitimi
Hamad, küresel bir kar amacı gütmeyen kuruluş olan Barefoot College International tarafından Zanzibar'da eğitilen onlarca “solar mama”dan biri; program, kırsal topluluklara ışık götürüyor ve yerel kadınlara iş sağlıyor. Şimdiye kadar Zanzibar'da 1.845 evi aydınlattı.
Program, çoğu az ya da hiç resmi eğitim almamış, elektriksiz köylerden orta yaşlı kadınları seçiyor ve onlara altı ay eğitim vererek güneş enerjisi teknisyeni olmalarını sağlıyor. Bu, Solar Sister'ın da aralarında bulunduğu Afrika'daki az sayıdaki programdan biri.
Kadınlar, en az 50 ev tipi güneş paneli seti ve bunları kurup çalışır halde tutmak için gerekli beceri ve ekipmanla topluluklarına dönüyor.
Barefoot College International orta yaşlı kadınlara odaklanıyor; çünkü topluluklarıyla en güçlü bağlara sahip olma eğilimindeler ve çoğu, yoğun çocuk bakımında yer almıyor.
“Değişim öncüsü olacak kadınlar yetiştirmek istiyoruz,” dedi Barefoot College International Zanzibar'ın direktörü Brenda Geofrey.
Zanzibar kampüsü yerel kadınlara eğitim vermede 10. yılında. Ondan önce, Barefoot College International'ın kurulduğu Hindistan'a kadınları eğitim için gönderiyordu.
Onlardan biri, işsiz bir dul olan Khazija Gharib Issa'ydı. Şimdi usta eğitmen.
“İşim oldu. Kalacak bir yerim oldu. Önceden yoktu,” dedi Issa.
Sağlığın önemi
Sağlığın iyileştirilmesi, programın misyonunun merkezinde yer alıyor.
Amiral gemisi niteliğindeki güneş enerjisi kursunun yanında, Barefoot College International kadınlara terzilik, arıcılık ve sürdürülebilir tarım alanlarında programlar sunuyor. Bir programı tamamlayan her kadın, köylerine geri götürmeleri beklenen genel sağlık bilgileri konusunda da eğitiliyor.
“Solar mama”lar, gazyağı gibi zararlı ışık kaynaklarının yerine geçerek sağlık açısından da fark yaratıyor.
“Gazyağı kullanmanın birçok sorunu var,” dedi grubun çalışmalarını yakından bilen yerel bir klinikte sağlık görevlisi Jacob Dianga. Bu yakıt gözleri tahriş edebilir, dumanını solumak ise uzun vadeli akciğer hasarına yol açabilir. Ayrıca dar ev ve dükkanlarda yangın riski taşır ve içecek sanan çocukları zehirleyebilir.
“Temiz enerji çok önemli,” dedi Dianga. “Sağlığımızı korumaya yardımcı oluyor.”
Zorluklar sürüyor
Barefoot College International, Madagaskar ve Senegal'deki diğer kampüslerle Afrika genelinde büyüdü. Son yıllarda Malavi ve Somaliland'dan kadınlar Zanzibar'a getirildi; bu yıl ise Orta Afrika Cumhuriyeti'nden de bazıları seçiliyor.
ABD ve Avrupa'daki büyük bağışçılar başta olmak üzere dış yardımı keserken ve elde kalan kaynaklar için projeler arasında rekabet artarken, finansman bir sorun olmayı sürdürüyor.
Barefoot College International, kamusal ve özel bağışlar ile sosyal girişimlerinden elde ettiği gelirle faaliyet gösteriyor.
Bir başka zorluk da yerel topluluklardaki direnç; bazı kişiler radikal bir yeni toplumsal cinsiyet rolünde kadın teknisyenleri kabullenmekte zorlanıyor.
Solar eğitim programı, adayları öneren köy liderlerinin onayıyla işe alım yapıyor olsa da bazı kocalar eşlerinin eğitime katılmasını engelledi.
“Çoğu Afrika topluluğunda kadınlar, evde oturan biri olarak resmediliyor,” dedi Geofrey.
Ama “solar mama”lar, sonuçların çoğu zaman kendi kendini anlattığını söylüyor.
“Eskiden ‘Bu iş erkeklerin işidir’ derlerdi. Şaşırdılar, benimle alay ettiler,” dedi Issa. “Ama şimdi yaptığım işin ne kadar önemli olduğunu görüyorlar. Bir örnek oldum.”